OER #15 | vierde jaargang | maart 2015
Lexicologie | Hans Mellendijk | de Gelderlander, editie Achterhoek 28-03-2015
‘n Joar eleden zal ‘t wean ewest da’k zat te mieren en te
massen met ‘t aoverzetten van -in ‘t Algemeen Beschaafd Nederlands geschreven verhalen-
naor Achterhoeks Butengewoon Nederlands. Doar was naor evraogd deur de
Feestfabriek en wel deur ‘n enthousiaste ‘jongeling uut Barle (Barlo) den in
zien enthousiasme mi-j wies wol maken dat e feitelek uut Lechenveurde kwam.
‘kMos lachen want doar ha’k nog nooit van eheurd. ’t Lek mi-j ’n typisch geval van
hypercorrectie. Zoas –andersumme dat dan wel weer- mien moder as klein blaag ‘zouder’
zei as zie zolder bedoelen. Umdat zie dacht dat ‘zolder’ dialect was en dat
mocht i-j toch neet sprekken op de laegere school. Ik mag dan wel uut
Varsseveld kommen moar wet moar al te good dat eurluu in Lichtenvoorde
Lechtenvoorde zegt. Um neet direkt in een klank- en spellingsoorlog terech te
kommen wier af esprokken dat ik dat op mien eigen wieze moch doon, wat mi-j
good aflek mos ik doon en dan ko’w doarnao wal zeen hoe’t wieter mos. Dus dat
wier ‘n angepaste spellingswieze van ’t deur Lex Schaars ontwikkelde systeem
veur zien laevenswark ‘t WALD: Woordenboek van de Achterhoekse en Liemerse
Dialecten.
Mien variant van de spelling erkent de verschillende klanken
in bi-jveurbeeld ‘t woord schoarpaol. In ‘t WALD wier dat altied als ‘schaorpaol’
eschreven. Ik probeeren ’t tig maol uut te leggen, maor ‘t wier neet begreppen.
Zoas in’t Veurweurd (ok al zo’n
hypercorrecte aoverzetting umda’j in ‘t meervoud ‘weurde’ schrieft en in
enkelvoud ‘woord’. Toch?) van ‘Tante Rikie’s onmundig mooie verhalenboek’
dudelijk wier.
't Blik ‘n probleem van alle tieden, laes ik in de ni-je
OER, ‘t kwartaalblad van ‘t Erfgoedcentrum Achterhoek-Liemers. In ‘n artikel van
archivaris Meerdink en dialectkundige Schaars geet ‘t aover ‘n breefwisseling van
Hendrik Odink met G.A. van der Lugt, de schoolmeister uut Etten dee in
Gelselaar woon’n en in ’t dialect van ‘t
Achterhoekse noordoosten schreef. Odink
vroog um advies. Van der Lugt ontdekken dat doar de r nao ’n oo en de r nao ’n
ee as ’n a-achtige klank wier gerealiseerd. Deurum stellen hie veur dee klanken
te spellen as oa bi-j veurbeeld in joar (jaar), schoar (schoor) en als ea in
peard (paard) en kearl (kerel). En doarmet stempelt Lex Schaars, Van der Lugt
as ’n revolutionair, want d’r bunt moar weineg streektaalschrievers dee ’t
verschil onderkent tussen de ao klank in praoten, de oa klank in doar, de ae in
laeven en de ea in peard!
Goh wat ’n ontdekking. Doarmet zet Lex mi-j in ’n traditie,
want dan bun ik met mien eigenwieze toepassing van ‘t WALD ’n Vanderlugtenaar. Neet
dat de adviezen van van der Lugt toendertied eholpen hebt. Bi-j controle kwam
Lex d’r achter dat Odink zien eigen gang moar ging. Net as bi-j dat jong uut
Barle. Alle meujte veur niks.
Lex’ bi-jdragen in ‘t ni-je
book ‘Achterhoeks veur beginners’ zol ‘n anraoder können waen, veur dee
kinder dee enthousiast bunt eworden deur Tante Rikie’s zendingswerk in het inmiddels bekroonde boek. En
wieter wilt leern. Dat wol’k feitelek
zeggen.
