Verbeelding

Illustratie: Bert Scheuter 

Verbeelding - Hans Mellendijk, de Gelderlander 21 februari 2015

De kennismaking met de boelekeerl was als jongeling bij buurman Dolf. Als ik te dicht bij een afvoerputje kwam waar het water in weggorgelde werd ik bang gemaakt met de watergeest. Er waren er heel veel, in de bottergraven, het veen, de Slingebeek, de Iessel. Eind jaren vijftig verdwenen ze door andere pedagogische inzichten uit beeld. Totdat Paul van der Lee in zijn onderzoek van het landschap en wel dat van de Heidenhoekse Vloed in het bijzonder onlangs weer eens uitpakte. Bij eerste lezing van de op het wereld wijde web verspreide nieuwsbrief werd Boelekeerl, dacht ik, verbasterd tot Bollekeerl. De man die met een 'Bolle’ (stier) de boerderijen langs ging, tegenwoordig heet zo iemand inseminator. De dialectgroep Spöl had met Motorbolle een hit over het verschijnsel. Het was Paul juist om die dubbelzinnigheid te doen. In WALD, is er eerst sprake van de Bollebak als lokale benaming voor de wereldwijd bekende boeman net als de daaropvolgende Boelekeerl. Beide hebben dezelfde etymologische achtergrond. De relatie met de man-met-stier wordt hier tot zijn verbazing niet gelegd. In andere bronnen wel. Het is volgens WALD juist de Bollebak die in het water woont. Paul vond juist een relativering van zijn relatie met het water. “De boelekeerl zat neet in 't water zo as de moerashond mäör hee ston in 't donker achter 'n boom". Weliswaar een versie uit Zutphen, en uiteraard zou ik specifiek voor de Heidenhoekse Vloed gelijk hebben dat daar de Boelekeerl wel een echte watergeest is. Hoe het ook zij, een interessant nieuw inzicht te raadplegen in RADIX#7 via: www.planradix.nl

Hij beschrijft De Boelekeerl vooral als de tijdloze en mondiale geest van de geprojecteerde angst, die tussen ratio en on(der)bewuste leeft (symbool water), tussen leven en dood (symbool onzichtbaarheid, verborgenheid), en - eros en thanatos - tussen deugdzaamheid en ongeremde sexuele drift (symbool stier). 

Mooi ook het diepe verband die er is met het oerschepsel uit de Edda. Hij heeft meerdere namen, maar deze gigantische halfmens is als het ware een voorstadium van de Aarde zelf. Dat rijmt mooi met de Boelekeerl, een veel kleinere 'godheid' maar ook samenvallend met (een deel van) de natuur: water. Diens namen Brimir en Blainn zouden staan voor Bruller-uit-het-vochtige-zand, wat daar mooi op aansluit. Boele- en Bulle- worden etymologisch ook verbonden met brullen en huilen. De Boelekeerl van de Heidenhoekse Vloed is vandaaruit een zwijgende bruller; hij huilt in stilte. Hij is wat mij betreft de achterkleinzoon van, en zelf ook weer een Bruller-uit-het-vochtige-zand, met een verborgen, doch sterke sexuele lading, in wie veel oeroude gemythologiseerde thema's samenkomen. 

Maar waar hij volgens mijn bescheiden mening de bocht uitvliegt (ondanks de ingenieuze bewijsvoering, dat dan wel weer) is een foto van het wezen. Zoals men in andere culturen problemen heeft met het uitbeelden van de profeet of enig goddelijk wezen zo laat ik de boelekeerl liever over aan mijn eigen jeugdige verbeelding.