leeservaringen
Lumen, Hans Mellendijk
HBS
Hans en ik zaten samen op de HBS in Aalten. Zoals dat dan gaat, verlies je elkaar uit het oog. Tot ik in het Achterhoeks begon te dichten en Hans her-ontdekte.
Hij ging na de HBS naar de kunstacademie in Enschede, woonde in Amsterdam en keerde toen terug naar Varsseveld; woont nu in de straat waar vroeger schoenwinkel Baan was, waar Alie Heezen woonde en volgens mij ook Henk Hoftijzer nou ja enzovoort. Hans kwam van het gehucht Sinderen, ik kwam van het gehucht Heelweg; Varsseveld was DE plaats waar je je kleren en je schoenen en je cadeautjes kocht, waar elke vrijdagavond markt was en in het najaar een grote dagmarkt waar we dan in de pauze van school voor een dubbeltje snoep mochten kopen. Varsseveld had een Hervormde Wilhelminaschool, een Christelijk Nationale school en nog een Openbare school. Hans zat op de Wilhelmina school; ik op de Christelijk Nationale. Maar op de HBS belandden we dan toch bij elkaar in de klas.
Voor mijn Achterhoekse gedichten wilde ik een klankbord en dat was dus een goede gelegenheid om weer kennis te maken met Hans Mellendijk. Hij heeft me ingewijd in de ondoorgrondelijke waarheden van de SONT en de WALD spelling. Ja. Een prachtige nieuwe kennismaking. Ik noem Hans de linkse cultuurpaus van de Achterhoek, op gevaar af dat anderen zich gepasseerd voelen maar die ken ik niet, dus daar zit ik niet mee. Hans doet van alles en hij dicht ook.
Lumen
De bundel bevat gedichten die ik prachtig vind en gedichten waar ik helemaal niks mee heb. Talige gedichten zoals de 'Zienderogen' reeks zijn niet aan mij besteed. Het Instituut voor Praktische Poëzie dat (die) er soms met de haren bijgesleept wordt, kan mij ook niet bekoren. Maar verder geen geneul. Prachtige gedichten die de verbaasde verwonderde blik van - tja - een soortement 'anderskijkende' verwoorden. Het begint al gelijk met het bijna wiskundige lx. Van deze poëzie houd ik.
onderweg naar een aanknopingspunt
teveel in de men zitten
kouw en aardt het wit
geëindigd op een helderheidsgraad
okay, nog 1 neul opmerking: laat je jouw volgende bundel in een groter lettertype drukken? We zijn geen twintig meer Hans.
In de schaduw van de stilte moet iets met de hervormd opgevoede Hans te maken hebben. Spiegel. Schaduw van de stilte. En wat je allemaal ziet. Water wordt wijn, brood breekt oneindig, blinden zien, doven horen spreken, roergangers gaan over meren, vrede geeft kansen in een hotelbed, is er teloorgang in eigen ontplooien (geeft niet Hans, zolang je deze gedichten maakt), is er alweer een nacht voorbij, gulpen stromen gulzig uit rotsen, flakkeren vurige tongen, zag ik daar de pinksterbloemen. Zag ik een keer. Zag ik al meer. Raadselachtig gedicht. Ontregelend. Mooi zo.
Op bladzijde 7, gedicht over Documenta 8, zomer 1987 over het wonder van de doka, het ontwikkelen van een filmrolletje. Oorsprong van de wereld als je dan het beeld ziet. Niet alleen van het kunstwerk van Niek Kemps, maar ook: Zonnestelsels geven zich bloot, zoals de foto toen van jou genomen. In mijn album in stiekem hoekje naar binnen gekeerd. Niet voor andermansogen gezworen, gluurders geweerd. Toen mijn muze, door het niet te doen. Prettig aardse Hans daar ook in Kassel, kunst gaat natuurlijk boven alles, maar niet heus.
Van talige gedichten houd ik niet. Symmetriedwang levert een prachtig gedicht op waarin we tevens een inkijk krijgen in het dagritme van onze dichter. Tijd dijt. Om 7:07 begint de dag, om 10:01 is er koffie, om 16:16 blijkbaar soep en na grimlachtijd, staande tijd, verticaliteit is er om 21:15 (op de bank?) liggende tijd, horizontaliteit. Hoe dan ook, de tijd dijt via 23:23 en 23:32 en 24:24 en 24:42 (gaat deze dichter nog een keer naar bed?), ja, want om 3:33 in de nacht schrikt hij wakker. Schoonheid van cijfermateriaal, I agree. Mooi.
Grafeen bindt Hans en mij, hij had een gedicht gemaakt over de Nobelprijs aan Geim en Novoselov. Ik had de - zeg maar rustig derde Nobelprijswinnaar die hier eigenlijk bij hoorde, Katsnelson, mogen interviewen over de bron 
van zijn wetenschap, geloof en dichterschap - en toen de Nobelprijs bekend werd las ik in een krant dat de hele universiteit Nijmegen op gebak werd getrakteerd en ik als Nijmeegse en als voormalig bakker dacht: welke bakker krijgt dit hoe voor elkaar om de hele universiteit van een gebakje te voorzien? - enfin. Prachtig gedicht over potlood en plakband en hoe je tenslotte de essentie overhoudt, ondeelbaar, keihard, grafeen. Hans wil ook wel zo klip en klaar dichten. Gelukt op bladzijde 16.
Vormzand, zolderkolder en kelderhelder sla ik weer over om uit te komen bij het prachtige Sputnik. De huidige jeugd snapt hier natuurlijk niks van, maar vroeger hadden wij alleen maar ranja op zondag. Maar ineens op een verjaardag bij Ineke Groeneveld, import in Varsseveld, kregen we spoetnik, limonadegazeuse met koffiemelk. Plusminus 1963 moet dat geweest zijn. Oef. Volgens de dichter ging er ook een eetlepel suiker bij.
De bewogen tekeningen, laatste gedicht op bladzijde 28. Ja, dat zag ik bij de Kunstwandelroute 2016, Hummelo als gedicht bij de installatie van Thea Zweerink. Ik was daar met Narda en Jaap. Narda koos hen als nummer 1, ik koos destijds de felle doeken die tussen de bomen hingen met de Japanse tekens.
lopen in aarzelende tred
steun voorzichtig op rechtervoet
de draai
sluit aan
dansend door het bos lopen en
rennend langs de hoge bomen
alles
golft voel
de rilling door beweging
voel de trilling van het bos
energie
oerknal
Lumen, de titel
Lumen is een maat voor de totale hoeveelheid zichtbaar licht die een lichtbron in alle richtingen uitstraalt. Het symbool is lm.
Lumen is ook het woord voor een deel - drie delen - van een spoelkatheter.
Lumen zou ook zomaar een Achterhoeks woord kunnen zijn, luuu men, luimen, (achterdochtig) kijken, loeren?
Lumen en lux, twee eenheidsmaten voor licht. Het ene wat uit de lichtbron komt. Het andere wat op een bepaalde plek valt. Ja, dat zal de betekenis van de titel zijn. Lm en Lx. Klopt gelijk het eerste gedicht. Lumen, lux en candela als poezie op internet. Kijk (:) , in dit verband had Hans een vooruitziende blik met het signeren van mijn exemplaar van zijn boek.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten