Door Achterhoekse Ogen | Uut de bókse denken

Uut de bókse denken

Het afgelopen jaar was d’r een van Agenda 2020. De jaren tien zijn echt begonnen. Men durft weer stippen op de horizon te zetten. De toekomst van 2000 is van gisteren. Wat mij vooral is bijgebleven: ‘Het moet anders, het moet samen!’. Neem beslissingen in het belang van de Achterhoek, niet alleen op gemeentelijk niveau. En toen werd het stil. Echt doorpakken kunnen we het nog niet noemen. Ja, de burgervaders van Oude IJsselstreek en Doetinchem willen wel en hebben zich verloofd. De gemeenteraden aarzelen nog. Bij de andere gemeenten liggen crisisexcuses op de loer.

Nog vier wekken en wi-j zit in ’t ni-je jaor. Hoe zol’t aover zeuven jaor dan werkelijk waen?

Effen ok een excersitie ‘Uut de bókse denken’ doon? Zol d’r nog dialect ‘esprokken worden? Of blik de Grolse dichter Sebastiaan Roes (1971) mettertied de leste dichter zoals hie dichtte in: 

" Stoepn ener cultuur

Ik bun den lesten dichter

in de olde spraoke,

dee verslierde braoke;

ik doo de deure too.

De olde spraoke lidt

en nans klunk nog de welde

van vrogger, ’t is armood, kelde:

mien volk verget eur noo.

Dizze weurde: de leste stoepn! - 

Ik bun den tolk

van ’n volk

dat zikzelf

vot-‘maakt hef.”

Of wordt er toch nog iets van een regiodialect gesproken. Een taal die inderdaad lijkt op het Nedersaksische dialect; maar dat niet meer te herkennen is aan de typische lokale kenmerken. Drentse, Twentse, Duitse en Anglosaksische invloeden doen zich gelden. Grols en Dinxpers in enen knooi?

Maar hoe zou het dan zijn met de voorgenomen gemeentelijke schaalvergroting? Zijn de kabinetsplannen van Rutte II uitgevoerd? Wonen we in de provincie Rijnijssel? Waarin de contouren van bestuurscentrum Zutphenterdoorn doorschemeren? Een grotere provincie met grotere gemeenten die newspeakachtige namen zullen dragen. In Z.O. Achliem (Achterhoek-Liemers) waar we vaag nog de huidige gemeenten Aalten, Oude IJsselstreek, Doetinchem, Montferland, Zevenaar, Doesburg herkennen. In N.O. Achsaltwent (Achterhoek-Salland-Twente). Hoorden we de burgervader van Berkelland onlangs niet bruggen over de Schipbeek en Twentekanaal slaan? En als laatste maar niet het slechtste de overgebleven gemeenten; de Achterhoek die in Euregionaal verband lonkt naar Kreis Borken. Er wordt voorzichtig gefluisterd over Achbork. Of heeft men meer gedacht in varianten volgens het waterschap. Langs de twee rivieren Oude IJssel en Berkel. Bestaat de Achterhoek uit de gemeenten Oude IJsselstreek (Doetinchem) en Berkelland (Lochem)? Of zijn de provincies afgeschaft, en is de Achterhoek dan toch eindelijk ECHT één gemeente geworden? Met Halle als nieuw bestuurlijk centrum. Of de Kappenbulten daar staat immers al een mooi futuristisch landgoed. En ik hoor marketeers lobbyen bij het bestuur om de gemeente Achterhoek te wijzigen in Echterhoek 0.4.

En dan, terwijl ik de bókse ophijs en de broekriem flink aanhaal in een flits het besef dat ik ’t allemaal gedroomd heb. ’t Mot neet gekker worden.

Hans Mellendijk, vandaag in de Gelderlander, edities Achterhoek

Gedicht Stoepn ener cultuur: 
© Sebastiaan Roes uit: Arfgood,
verzamelde gedichten,
uitgeverij Fagus 2009